عشق را خود صد زبان دیگر است

و پسر مولانا نیز چندان بنا به اعتراف خودش در زبانهای ترکی/یونانی خوب روان نبوده است:

بگذر از گفت ترکی و رومی

                                که از این اصطلاح محرومی

گوی از پارسی و تازی

                                که در این دو همی خوش تازی

آثار مولانا به علاوه مناطق فارسی زبان, تاثیر فراوانی در هند و پاکستان و ترکیه و آسیایه میانه گذاشته است. آثار مولانا تأثیر فراوانی روی ادبیات و فرهنگ ترکی نیز داشته‌است.

دلیل این امر این است که اکثر جانشینان مولوی در طریقهٔ تصوف مربوط به او از ناحیهٔ قونیه بودند و آرامگاه وی نیز در قونیه است.

ای بسا هندو و ترک همزبان

                                     ای بسا دو ترک چون بیگانگان

برخی مولوی‌شناسان (ازجمله دکتر عبدالحسین زرین‌کوب) برآن‌اند که در دوران مولوی، زبان مردم کوچه و بازار قونیه، زبان فارسی بوده‌است.

استاد بی بدیل جلال الدین همایی در این رابطه به این بیت پسر مولانا(که پس از چند بیت عربی آن را سرود) اشاره میکند.

فارسی گو که جمله دریابند

                                       گرچه زین غافلاند و در خوابند

و اما سخن اینجانب :

صحبت در خصوص اینه که این بزرگان( مولانا و ...) از ما هستند یا از دیگران به اعتقاد من چندان مهم نیست .

مهم اینه که بدونیم این بزرگان چه می گفتند و بفهمیم که چه حرفی برای دنیای امروز ما و جوامع بشری دارند .

به اعتقاد من : هم میهن بودن ما با شاعری به این گرانقدری خود ، بسیارارزشمنده، اما ارزشمند تر اینه که بتونیم حق این بزرگان رو در جهت معرفی افکار ایشان به دنیا ادا کنیم .

خوشبختانه در سالهای اخیر با ترجمه های بسیار فاخری ازتالیفات این بزرگوار درسرتاسر دنیا توسط ادبا و روشنفکران داخلی و خارجی ملتهای بسیاری ( نه فقط اندیشمندان که حتی مردم کوچه و بازاردر حد تحصیلات عمومی ) ، جذب افکار این انسان بسیار کم نظیر شده اند .

اینجانب همین قدر عرض کنم که به اعتقاد بسیاری ازاین ملتها ، افکار مولانا گمشده بشری است که می بایست برای بازگشت بشر به قله های انسانیت سر سفره های فکری بشریت گذاشته بشه وهمگان از آن به قدر بضاعت استفاده کنند .

و به قول خود مولانا :

آب دریا را اگر نتوان کشید

                                  هم به قدر تشنگی باید چشید .

جالبه که بدونیم :

حضرت مولانا يکی از محبوب ترين شعرا در آمريکاست و گرچه تا همین اواخر کمتر کسی با او آشنايی داشت اما اکنون در سراسر دانشگاههای آمريکا کلاسهايی برای شناخت آثارش تشکيل شده است و درقسمت فرهنگی روزنامه های اکثر شهرهای عمده آمريکا از جلسات شعرخوانی و سخنرانی درمورد او يک خبر يا آگهی به چشم می خورد.

به گفته بسياری از منابع ظرف دهسال گذشته ترجمه اشعار مولوی بيش از هر شاعر ديگری در
آمريکا به فروش رسيده است.

در جستجوی اينترنتی با نوشتن نام او ده ها هزار نتيجه به دست می آيد.

حال سئوال اینجاست که

آيا ايالات متحد آمريکا شاعر معروف ديگری مانند والت ويتمن خلق کرده است تا ترانه های اين سرزمين را بسرايد و يا رابرت فراست ديگری آمده است تا پاسخگوی خواسته های بر آورده نشده روح بشری باشه؟

فيليس تيکل سر دبير "هفته نامه ناشر" معتقد است که :

محبوبيت مولوی در آمريکا ناشی ازعطش معنوی مردم اين کشور است.

کلمن بارکس شاعر آمريکايی ازايالت تنسی که با ترجمه اشعار مولوی باعث محبوبيت اين شاعر فارسی زبان در آمريکا شد.

به همين موضوع اشاره داشته و می گويد که:

جذبه معنوی مذهبی اشعار مولوی آمريکايی ها را شيفته او ساخته است.

وقتی مولوی در شعر خود اين پرسش را مطرح می کند که:

"ز کجا آمده ام آمدنم بهر چه بود ؟"

با بسياری از آمريکايی ها که دارای احساسات معنوی شديد هستند ارتباط برقرار می کند.

اما هيچ کس تاکنون مانند کلمن بارکس، مترجم اشعار مولوی در شناساندن او چنين نقش مهمی ايفا نکرده است.

جوهر شعری مولوی کتابی که بارکس در سال ۱۹۹۵منتشر ساخت، يکی از مهمترين عوامل اشتياق وعلاقه آمريکايی ها به اشعار اين شاعربزرگ فارسی زبان بوده است.

بارکس می گويد تمام تلاش او تا جای ممکن اين است که:

روح و تصاوير شعری مولوی را حفظ نمايد اما قادر به حفظ عمق آهنگ اشعار او نيست "

من تپشی را که در شعر او می شنوم پی می گيرم و مانعی بر سر آن بوجود نمی آورم و می گذارم تا با اين تپش شعر مولوی نواخته شود."

آنچه کلمن بارکس و مولانا در آن سهيم اند اين حس کنجکاوی توام با شور و اشتياق است که تمامی انسانها را را با خواسته های معنوی يکسان بهم پيوند می دهد.

جالبه که بدونیم این عطش به تالیفات و اشعار حضرت مولانا درملل شرقی نیز کم ازغرب ندارد .

چنانکه اوپارين زيست شناس بسیار بزرگ شوروي سابق در کتاب حيات: طبيعت و منشاء تکامل آن ، می نویسد

بدنهاي ما مانند نهرها، روان اند و موادشان مانند آب جوي پيوسته تازه مي شود.

وهمین دانشمند بزرگ در تایید مظراتش مثنوي را باز کرده همان مطلب رااز قول حضرت مولانا ارائه می دهند:

هر نفس نو مي شود دنيا و ما

                                              بي خبر از نو شدن اندر بقا

عمر همچون جوي نو نو مي رسد

                                               مستمري مي نمايد در جسد                                           

ملاحظه کنيد آقاي اوپارين در قرن بيستم در کشوري که داراي وسايل علمي و آزمايشي فراوان است، به همان نتيجه

اي رسيده که مولوي تقريباً هفتصد سال پيش در قونيه همان نتيجه را با عين همان تشبيه بيان نموده است.

مولوي از اين نوع لباس که من پوشيده ام، پوشيده بود.

بدين ترتيب ما مي توانيم مقداري از اصول مشترک را که مي تواند مورد پذيرش همه بوده باشد، در نظر بگيريم و تضاد کشنده ايدئولوژيها را به رقابت سازنده ( تا بروز حقيقت) مبدل بسازيم.

در یکی ازکنگره های بزرگ مولوی شناسی ، یکی ازحضار سئوالی را از استاد علامه جعفری می کنند .

آیا درسته که حضرت مولانا 500 سال قبل از هگل به موضوعات مادي و اهمیت آنها جهان بینی بشری ، پي برده .

نظر شما در اين خصوص چيست؟

علامه جعفري: آنچه که من در مورد حضرت مولانا رومي بايد عرض کنم آنگونه که من در طي 15 سال تحقيق در مورد اين شخص بدان دست يافته ام، آن است که وي مردي بسيار عجيب است.

وي( مولانا ) به اصول اغلب مکتبهاي مشهور بشري از مکتب بودايي و هندوئيزم گرفته تا پراگماتيسم فعلي اشاراتي داشته است.

اگرچه مولوي انسان مطلقي نبوده، ولي مغزي فوق العاده قابل کشش داشته است و ارزش دارد که بر روي مغز و تفکرات و آثار او تحقيق و بررسي بيشتري صورت گيرد.

من اصول بنيادين فراواني از جهان بينيها را ولو با اشاره در آثار مولوي مخصوصاً در مثنوي او ديده ام و

( در اينجا استاد کتاب مولوي و جهان بينيها را آورده و مقايسه بين تفکرات او و ديگر جهان بينيها را به آقايان نشان می دهند ).

به همين جهت است که کساني که مي خواهند مولوي را در يکي از مکتبهاي بشري قرار بدهند.

به اعتقاد من : این نوع معرفی شبيه به اين است که بخواهیم يک تريلي با 30 تن بار را در يک قوطي کبريت جاي بدهیم و مقداري هم جاي خالي بگذاریم که در راه دو نفر مسافر هم سواري شوند!

کوتاه سخن اینکه : بررسی ابعاد شخصیت و افکار مولا نا ( ملای رومی ) آنچنان وسیع است که می توان گفت :

نظر استاد علامه جعفری به حق کامل ترین کلام در بیان این مطلب می باشد .

امید که در فرصتی دیگر بتونم به تحلیل شخصیت و افکار مولانا با دیدی بسیار نوین بپردازم .




تا توفیقی دیگر

پژوهش و تلخیص : مهندس علی واشقانی